Latkes, na chanukę

Czy wiecie dzieci, które święto jest najlepsze ze wszystkich świąt? Oczywiście Chanuka! Przez osiem dni  nie trzeba chodzić do szkoły i każdego dnia je się latkes..
Chanukowy pieniądz, Szołem Alejchem

Na chanukiji zapłonęła pierwsza chanukowa świeca, ale w Leżajsku, w Hrubieszowie czy Barczewie nie grają dziś w drejdla ani w sześćdziesiąt sześć. Trudno jest pisać o kuchni, nie pisząc o ludziach, którzy ją tworzą. Trudno jest pisać o kuchni środkowoeuropejskich Żydów, tak jak trudno jest pisać o uczuciach, jakie towarzyszą lekturze prostych opowiadań Szołema Alejchema, czy spacerom po żydowskich miasteczkach, bo przecież nie ma już tych miasteczek, gdzie szewc był poetą, zegarmistrz filozofem, fryzjer truabdurem*. Nie ma, a jednak są - miasteczka z mieszkańcami, których nie ma - w których po charakterystycznym kształcie można poznać dawne żydowskie budynki - Eva Hoffman ładnie napisała o życiu niemal wyczuwalnym pod zasłoną nagłej nieobecności.. Trudno pisać, bez popadania w ton: tak mogło być..

Ekite Pekite

Cukite Me.

Abel Fabel

Domina Ra

Echo Pecho,

Kostka Gra.

Chanukowa wyliczanka, osiem świec na chanukiji, wypadnie gimel - bierzesz wszystko - co jada się podczas Chanuki? Przede wszystkim to, co smażone na tłuszczu - na pamiątkę cudu z oliwą - czyli na przykład latkes. Dziś latkes trafią na wiele stołów w Nowym Jorku, w Jerozolimie, trafią też na stoły w wielu domach w Środkowej Europie, choć raczej nie z okazji święta i pod inną nazwą. Bo latkes to po prostu placki ziemniaczane :)

Latkes czyli placki ziemniaczane

Ale historia tego dania jest bardzo, bardzo długa i ciekawa. Potrawy chanukowe to potrawy smażone, na pamiątkę wydarzeń biblijnych, na dużej ilości oliwy/oleju lub potrawy na bazie nabiału. Pierwowzorem dzisiejszych latkes były smażone na oleju placuszki z twarogu, na dzisiejszych Kresach Wschodnich zwane ołatkami. I to właśnie od nazwy tej potrawy pochodzi słowo latkes. Sama ołatka z kolei wywodzi się od greckiego słowa ἐλαία (elaja) czyli olej, które to słowo zresztą ma dokładnie taki sam źródłosłów. A chanukowe potrawy powinny być smażone na oleju.. Kilka języków, kilka krajów później..  historia chanukowego przysmaku zatoczyła takie "koło" :)

Skąd więc w latkes ziemniaki? Cóż, środkowoeuropejska zima, mróz i co tu dużo mówić, bieda.. Nabiał nie był produktem łatwo dostępnym w czasie, gdy latkes trafiały na świąteczne chanukowe stoły. Zamieniono więc twaróg na mąkę smażąc początkowo coś na kształ dzisiejszych blinów, z czasem zaczęto dodawać warzywa: rzepę, marchew czy inne warzywa korzeniowe. Ziemniaki trafiły do latkes stosunkowo późno (bo i późno zadomowiły się w Europie), odnalazły się w nich jednak znakomicie.

Latkes można smażyć z samych ziemniaków, można dodać też inne warzywa korzeniowe starte na grubej tarce tak by uzyskać charakterystyczny, postrzępiony kształt. Jakie latkies usmażysz dziś Ty? :)

Latkes

ziemniaki

jajko

mąka (1-2 łyżki)

sól

+ olej do smażenia

Ziemniaki zetrzeć na grubej tarce, posolić, wymieszać z jajkiem i mąką. Na patelni rozgrzać dużą ilość oleju, układać na patelni małe placuszki, smażyć na złoto. Podawać z kwaśną śmietaną bądź sosem jabłkowym.